Τοπωνύμια οικισμών και οικιστική εξέλιξη από το 1689, από Ενετικές και Γαλλικές πηγές. Στη σελίδα 4 το Σελλά είναι στον α/α 17, το Άνυδρο στον α/α 18 και η "Καλοπαίδα" στον α/α 19. (Διορθώθηκε σήμερα 18/2/2019 το φόντο στους πίνακες, ώστε να φαίνονται οι επικεφαλίδες).
Στο άρθρο μας:
Στο άρθρο μας:
Ομιλία του Μακαριστού Μητροπολίτη Τριφυλίας και Ολυμπίας Ανδρέα στο Σελλά το έτος 1928
αναφέρεται: "Πρό τοῦ κατοικηθῇ το Σελᾶ ὑπῆρχον πέριξ τῶν ὁρίων τοῦ χωρίου τούτου περί τούς ἑξήκοντα συνοικισμοί", διαπιστώνουμε στα παρακάτω ότι έχει καταγραφεί ο συνοικισμός "Καλοπαίδα" σε απογραφές.
.../...
Οι παρακάτω πληροφορίες είναι από την Ιστοσελίδα
Η σελιδοποίηση παρακάτω είναι όπως υπάρχει στο σύνδεσμο του Δήμου Πύλου-Νέστορος.
Στο τέλος του άρθρου υπάρχει διασύνδεση με τις σελίδες όπως εμφανίζονται στο Δήμο.
Page 1 of 8
Στον παρακάτω πίν. 6α, β αναγράφονται οι
τύποι με τους οποίους συναντάμε τα τοπωνύμια των οικισμών της μελέτης μας στις
παραπάνω ενετικές και γαλλικές πηγές. Σε μια έβδομη στήλη έχουν προστεθεί τα
ονόματα έτσι όπως αυτά αναφέρονται στην πρώτη επίσημη εμφάνιση τους μετά από
την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους (1836)258. Δίπλα από τα ονόματα,
ακολουθεί σε κάθε στήλη ξεχωριστά με συντομογραφική ένδειξη η ευρύτερη
γεωγραφική ενότητα στην οποία ανήκαν τα χωριά. Δηλαδή, την τότε ισχύουσα διοικητική
διαίρεση κατά: territorio259, μητρόπολη ή επισκοπή, καζά ή βιλαέτι260
και δήμο.
α/α
|
Οικισμοί:
|
Έτος
|
1689
|
1699
|
1700
|
||||
Απογραφή Corner
|
Καταγραφή της Εκκλησιαστικής περιουσίας
|
Απογραφή Grimani
|
|||||||
1
|
Σαηρίκι/ Σαπρίκη
|
Saprichi
|
Ap
|
Σαηρίκικη
|
2+3 χαλ
|
Αν
|
Saprichi
|
Ap
|
|
2
|
Ποταμιά
|
Potamia
|
Ap
|
Ποτάμια/μήα
|
1+1 χαλ
|
Αν
|
Potamia
|
Ap
|
|
3
|
Βεριστιά
|
Veristia
|
Ap
|
Βεριστήα
|
1+3 χαλ
|
Αν
|
Veristia
|
Ap
|
|
4
|
Παιδεμένου
|
Pedhememu
|
Ap
|
Παιδεμένου
|
2+3 χαλ
|
Αν
|
Pedemenu
|
Ap
|
|
5
|
Αληκοντούζι
|
||||||||
6
|
Μάλη
|
Mali
|
Ap
|
Μάλη
|
1+13 χαλ
|
Χρ
|
Malli
|
Ap
|
|
7
|
Κερασιά
|
||||||||
8
|
Πάνου Λεντεκάδα
|
Lendecada
|
Ap
|
Λεντεκάδα
|
3+24 χαλ
|
Χρ
|
Lendecada
|
Ap
|
|
9
|
Ραφτόπουλο
|
Raftopullo
|
Ap
|
'Ραυτόπλου
|
2+15 χαλ
|
Χρ
|
Raftopolo
|
Ap
|
|
10
|
Ασούτενα
|
Assistena
|
Ap
|
'Ασούτενα
|
1+5 χαλ
|
Αν
|
Assutena
|
Ap
|
|
1 1
|
Λυκουδέσι
|
Licudhessi
|
AP
|
Licudessi
|
AP
|
||||
12
|
Κλωνί/ Κλονή
|
Cloqni
|
Ap
|
||||||
13
|
Τριπύλα
|
Tripila
|
Ap
|
Τριπήλα
|
2+3 χαλ
|
Αν
|
Tripilla
|
Ap
|
|
14
|
Αναλυτή
|
Analiti
|
Ap
|
||||||
15
|
Λαντζουνάτου
|
Lanzonatu
|
Ap
|
Λατζονάτου
|
2+3 χαλ
|
Αν
|
Lassonatu
|
AP
|
|
16
|
Καλογερέσι
|
Caloqheresci
|
Ap
|
Καλογερέσι -ση
|
1+20 χαλ
|
Αν
|
Caloqeresi
|
Ap
|
|
17
|
Σελά
|
Sela
|
Ap
|
Σελά
|
2+23 χαλ
|
Χρ
|
Sella
|
Ap
|
|
18
|
ΛεσοΒίτι/ ΛεσοΒίτη
|
ΛεσοΒήτη
|
4 χαλ
|
Χρ
|
Lescoviti
|
Ap
|
|||
19
|
Καλοπαίδα
|
Καλοπαίδα
|
Calopedia
|
Ap
|
|||||
20
|
Σαρακηνάδα
|
Sarachinada
|
Ap
|
Σαρακηνάδα
|
4+10 χαλ
|
Χρ
|
Saracinada
|
Ap
|
|
21
|
Βαριμπόπη
|
Varibobi
|
Ap
|
Βαριπόμπη
|
2+ 16 χαλ
|
Χρ
|
Varibombi
|
AP
|
|
22
|
Μανιάκι/ Μανιακή
|
Μανιάκι -κη
|
|||||||
23
|
Πάνω Κοντογόνι
|
Κοντογόνι
|
1
|
Αν
|
Condoqni
|
Μ
|
|||
24
|
Κάτου Κοντογόνι
|
Codoquni
|
Μ
|
||||||
25
|
Πάνω Βούτενα
|
Vutena
|
Ap
|
Βούτενα
|
2
|
Αν
|
Vuttena
|
AP
|
|
26
|
Κάτου Βούτενα
|
||||||||
27
|
Μάκρενα
|
Macrena
|
AP
|
Μάκρενα
|
2+5 χαλ
|
Αν
|
Macrena
|
AP
|
|
28
|
Παπαγιώρη
|
Papa Giorqi
|
Ap
|
Παηαγεώργι
|
1+5 χαλ
|
Αν
|
Papaqiorqi
|
Ap
|
|
29
|
ΧαλΒάτσου
|
Ghalvazzo
|
Μ
|
ΧαλουΒάτζου
|
4+10 χαλ
|
Αν
|
Calvazzo
|
Μ
|
|
30
|
Κουλουκάδα
|
Κλουκάδα
|
2+6 χαλ
|
Αν
|
Culcada
|
Μ
|
|||
31
|
Λαγκάδα
|
Laqadha
|
Μ
|
Λαγάδα
|
1+9 χαλ
|
Αν
|
Lanqada
|
Μ
|
|
32
|
Ζαπάντη
|
Ζαπάντι
|
6 χαλ
|
Αν
|
Sapandi
|
Αν
|
|||
33
|
Πουλίτσι/ Πουλίτση
|
Πουλίτζι
|
1+6 χαλ
|
Αν
|
Polizzi
|
Μ
|
|||
34
|
Ρόδου
|
Radhu
|
Μ
|
Ρόδου
|
2+10 χαλ
|
Αν
|
Rados
|
Μ
|
|
35
|
Δραΐνα
|
Δραΐνα
|
1+11 χαλ
|
Αν
|
Draina
|
Αν
|
|||
36
|
Ξεροκάσι
|
ζεροκάσι
|
6 χαλ
|
Αν
|
Xerocassi
|
Αν
|
|||
37
|
Κυνηγού
|
Chiniqu alto (;)
|
Μ
|
Κυνιγοϋ
|
2+6 χαλ
|
Αν
|
Chiniqu
|
Αν
|
|
38
|
Ζαγάρενα
|
Ζαγάρενα
|
1+4 χαλ
|
Αν
|
Saqarena
|
Αν
|
|||
39
|
Κεφαλινού
|
Κεφάλι νου
|
2+4 χαλ
|
Αν
|
Cheffalinu
|
Αν
|
|||
40
|
Λούμι
|
Lumi
|
Ap
|
Lumi
|
Αρ
|
||||
41
|
ΧρύσοΒα
|
Ghrissova
|
Ap
|
Χρίσαφα
|
2
|
Αν
|
Crisaffa
|
ΑΡ
|
Πίνακας 6α. Τύποι τοπωνυμιών στις νεότερες
πηγές 1689-1700
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ: Αετ = Αετού, Αν = Ανδρούσης/
Andrusa, Αρ = Αρκαδίας/ Arkadia, Αρστ = Αριστομένους, Βελ = Βελύρας, Εμπλ =
Εμπλακίων/ Emblakika, Κ = ΚοντοΒούνια,
Μ = Μεθώνης/ Modon, Ν = Ναβαρίνου/ Navarin, Τομ = Τομέως, Τριπ = Τριπύλης, Υαμ =Ύαμίας, Φλεσ = Φλεσιάδος, Χρ = Χριστιανουπόλεως, χαλ = χαλασμένες.
Μ = Μεθώνης/ Modon, Ν = Ναβαρίνου/ Navarin, Τομ = Τομέως, Τριπ = Τριπύλης, Υαμ =Ύαμίας, Φλεσ = Φλεσιάδος, Χρ = Χριστιανουπόλεως, χαλ = χαλασμένες.
Page 2 of 8
α/α
|
1704
|
1815
|
1829
|
1836
|
||||
Pacifico/Alberghetti
|
Territorio
|
Pouqueville
|
Καζάς/ Βιλαέτι
|
Expedition Scientifique de Moree
|
Καζάς/ Βιλαέτι
|
Πρώτη επίσημη εμφάνιση μετά από την ίδρυση
του νεοελληνικού κράτους
|
Δήμος
|
|
1
|
Saprichi
|
Ap
|
Sapriki
|
ΑοίΚΙ
|
Sapriki
|
Ap
|
Σαμπρίκι
|
Φλεσ
|
2
|
Potamia
|
Ap
|
Potamia
|
Ap(K)
|
Potamia
|
Ap
|
Ποταμιά
|
Φλεσ
|
3
|
Vristia
|
Ap
|
Veristia
|
Ap(K)
|
Verestia
|
AP
|
Βέρε στια
|
Φλεσ
|
4
|
Pedemeno
|
Ap
|
Pedemanon
|
Ap(K)
|
Pedemenou
|
Ap
|
Πεδεμένου
|
Φλεσ
|
5
|
Alicondouzi
|
Ap
|
Alicondouri
|
Ap(K)
|
Alikondousi
|
Ap
|
Αλικοντοϋζι
|
Φλεσ
|
6
|
Magli
|
Ap
|
Khali
|
Ap(K)
|
Mali
|
Ap
|
Μαλή
|
Τριπ
|
7
|
||||||||
8
|
Endecada
|
Ap
|
Leudecassa
|
Ap(K)
|
Ledekada
|
AP
|
Λεντεκάδα
|
Τριπ
|
9
|
Rastepulo
|
AP
|
Raphtopoulou
|
Ap(K)
|
Phaphtopoulou
|
Ap
|
Ραφτόπουλον
|
Τριπ
|
10
|
Assutena
|
Ap
|
Assoutena
|
Ap(K)
|
Asoutena
|
Ap
|
Ασούντενα
|
Τριπ
|
1 1
|
Licudes
|
Ap
|
Lycoudessi
|
Ap(K)
|
Lykoudesi
|
Ap
|
Λυκουδέσι
|
Τριπ
|
12
|
Cloqni
|
Ap
|
Cloni
|
Ap(K)
|
Kloni
|
Ap
|
Κλονί
|
Τριπ
|
13
|
Tripizza
|
Ap
|
Trisselou
|
Ap(K)
|
Trypila
|
AP
|
Μυτύλα
|
Τριπ
|
14
|
||||||||
15
|
Lauzunatou
|
Ap(K)
|
Landzonato
|
Ap
|
Λαντσανάτου
|
Τριπ
|
||
16
|
Caloqeressi
|
Ap(K)
|
Kaloqeresi
|
Ap
|
Καλογερέση
|
Τριπ
|
||
17
|
Sella
|
Ap
|
Lela
|
Ap(K)
|
Sela
|
Ap
|
Σελά
|
Τριπ
|
18
|
Lesouiti/ Lescouiti
|
Ap
|
Lessoviti
|
Ap
|
Lesoviti
|
AP
|
ΛεσοΒίτι
|
Τριπ
|
19
|
Calo pedi
|
Ap
|
||||||
20
|
Sarachinada
|
AP
|
Sarakinada
|
Ap(K)
|
Sarakinada
|
Ap
|
Σαρακινάδα
|
Αετ
|
21
|
Varilambi
|
Ap
|
Varibopi
|
Ap(K)
|
Varybopi
|
AP
|
Βαρυμπόηι
|
Αετ
|
22
|
Mariaki
|
Ν
|
Maniaki
|
Ν
|
Μανιάκι
|
|||
23
|
Condagoqni
|
Μ
|
Londoqoni
|
Αν
|
Κοντογόνι
|
|||
24
|
||||||||
25
|
Vutena
|
AP
|
Vatena
|
Ap(K)
|
Voutena
|
Ap
|
Βάτε ν α
|
Τομ
|
26
|
||||||||
27
|
Machiera
|
Ap
|
Kachrcna/ Micrena
|
Ap(K)/N
|
Makrena
|
Ap
|
Μάκρενοι
|
Τομ
|
28
|
Papa Giorqi
|
AP
|
||||||
29
|
Caluazzo
|
Μ
|
Khalvatso
|
Av
|
ΧαλΒάτσου
|
Τομ
|
||
30
|
Colucada
|
Μ
|
Goulikada
|
Av
|
Κουλουκάδα
|
Τομ
|
||
31
|
Lanqada
|
Μ
|
||||||
32
|
Zapandi
|
Av
|
Ζαπάντε
|
Αρστ
|
||||
33
|
Polizi
|
Μ
|
Poulitsi
|
Εμπλ
|
Πουλήτσι
|
Υαμ
|
||
34
|
Rados
|
Μ
|
Rhadou
|
Εμπλ
|
Ρόδου
|
Υαμ
|
||
35
|
Draina
|
Αν
|
Draina
|
Αν
|
Δράϊνα
|
Υαμ
|
||
36
|
Saracari
|
Αν
|
Xerokasi
|
Εμπλ
|
Ξηροκάση
|
Υαμ
|
||
37
|
Chiniqu
|
Αν
|
Kyniqou
|
Αν
|
Κυνηγού
|
Υαμ
|
||
38
|
Zaqarena
|
Αν
|
Zaqarina
|
Αν
|
Ζαγάρενα
|
Υαμ
|
||
39
|
Chiefalonizzi
|
Αν
|
Kephalinou
|
Αν
|
Κεφαλινού
|
Βελ
|
||
40
|
Limni
|
Ap(K)
|
Loumi
|
Αρ
|
Λούμη
|
Βελ
|
||
41
|
Crissafa
|
Αρ
|
Chrissasou
|
AoflO
|
Khrysova
|
ΑΡ
|
ΧρύσοΒα
|
Βελ
|
Πίνακας 6β. Τύποι τοπωνυμιών στις νεότερες
πηγές 1704-1836
Σ' έναν άλλο πίνακα (7α,β), έχω συγκεντρώσει
το σύνολο των πληθυσμιακών δεδομένων που διαθέτουμε ανά χωριό, από το 1689
μέχρι σήμερα261. Με βάση τα στοιχεία του τελευταίου, μπορούμε να
χαράξουμε το ειδικό διάγραμμα της πληθυσμιακής εξέλιξης για κάθε χωριό
ξεχωριστά, αλλά και το συνολικό της περιοχής γενικότερα.
Page 3 of 8
α/α
|
1704
|
1815
|
1829
|
1836
|
||||
Pacifico/ Alberghetti
|
Territorio
|
Pouqueville
|
Καζάς Βιλαέτι
|
Expedition Scientifique de Moree
|
Καζάς/ Βιλαέτι
|
Πρώτη επίσημη εμφάνιση μετά από την ίδρυση
του νεοελληνικού κράτους
|
Δήμος
|
|
1
|
Saprichi
|
Ap
|
Sapriki
|
ΑοίΚΙ
|
Sapriki
|
Ap
|
Σαμπρίκι
|
Φλεσ
|
2
|
Potamia
|
Ap
|
Potamia
|
Ap(K)
|
Potamia
|
Ap
|
Ποταμιά
|
Φλεσ
|
3
|
Vristia
|
Ap
|
Veristia
|
Ap(K)
|
Verestia
|
AP
|
Βέρε στια
|
Φλεσ
|
4
|
Pedemeno
|
Ap
|
Pedemanon
|
Ap(K)
|
Pedemenou
|
Ap
|
Πεδεμένου
|
Φλεσ
|
5
|
Alicondouri
|
Ap(K)
|
Alikondousi
|
Ap
|
Αλικοντοϋζι
|
Φλεσ
|
||
6
|
Magli
|
Ap
|
Khali
|
Ap(K)
|
Mali
|
Ap
|
Μαλή
|
Τριπ
|
7
|
||||||||
8
|
Endecada
|
Ap
|
Leudecassa
|
Ap(K)
|
Ledekada
|
AP
|
Λεντεκάδα
|
Τριπ
|
9
|
Rastepulo
|
AP
|
Raphtopoulou
|
Ap(K)
|
Phaphtopoulou
|
Ap
|
Ραφτόπουλον
|
Τριπ
|
10
|
Assutena
|
Ap
|
Assoutena
|
Ap(K)
|
Asoutena
|
Ap
|
Ασούντενα
|
Τριπ
|
1 1
|
Licudes
|
Ap
|
Lycoudessi
|
Ap(K)
|
Lykoudesi
|
Ap
|
Λυκουδέσι
|
Τριπ
|
12
|
Cloqni
|
Ap
|
Cloni
|
Ap(K)
|
Kloni
|
Ap
|
Κλονί
|
Τριπ
|
13
|
Tripizza
|
Ap
|
Trisselou
|
Ap(K)
|
Trypila
|
AP
|
Μυτύλα
|
Τριπ
|
14
|
||||||||
15
|
Lauzunatou
|
Ap(K)
|
Landzonato
|
Ap
|
Λαντσανάτου
|
Τριπ
|
||
16
|
Caloqeressi
|
Ap(K)
|
Kaloqeresi
|
Ap
|
Καλογερέση
|
Τριπ
|
||
17
|
Sella
|
Ap
|
Lela
|
Ap(K)
|
Sela
|
Ap
|
Σελά
|
Τριπ
|
18
|
Lesouiti/ Lescouiti
|
Ap
|
Lessoviti
|
Ap
|
Lesoviti
|
AP
|
ΛεσοΒίτι
|
Τριπ
|
19
|
Calo pedi
|
Ap
|
||||||
20
|
Sarachinada
|
AP
|
Sarakinada
|
Ap(K)
|
Sarakinada
|
Ap
|
Σαρακινάδα
|
Αετ
|
21
|
Varilambi
|
Ap
|
Varibopi
|
Ap(K)
|
Varybopi
|
AP
|
Βαρυμπόηι
|
Αετ
|
22
|
Mariaki
|
Ν
|
Maniaki
|
Ν
|
Μανιάκι
|
|||
23
|
Condagoqni
|
Μ
|
Londoqoni
|
Αν
|
Κοντογόνι
|
|||
24
|
||||||||
25
|
Vutena
|
AP
|
Vatena
|
Ap(K)
|
Voutena
|
Ap
|
Βάτε ν α
|
Τομ
|
26
|
||||||||
27
|
Machiera
|
Ap
|
Kachrcna/ Micrena
|
Ap(K)/N
|
Makrena
|
Ap
|
Μάκρενοι
|
Τομ
|
28
|
Papa Giorqi
|
AP
|
||||||
29
|
Caluazzo
|
Μ
|
Khalvatso
|
Av
|
ΧαλΒάτσου
|
Τομ
|
||
30
|
Colucada
|
Μ
|
Goulikada
|
Av
|
Κουλουκάδα
|
Τομ
|
||
31
|
Lanqada
|
Μ
|
||||||
32
|
Zapandi
|
Av
|
Ζαπάντε
|
Αρστ
|
||||
33
|
Polizi
|
Μ
|
Poulitsi
|
Εμπλ
|
Πουλήτσι
|
Υαμ
|
||
34
|
Rados
|
Μ
|
Rhadou
|
Εμπλ
|
Ρόδου
|
Υαμ
|
||
35
|
Draina
|
Αν
|
Draina
|
Αν
|
Δράϊνα
|
Υαμ
|
||
36
|
Saracari
|
Αν
|
Xerokasi
|
Εμπλ
|
Ξηροκάση
|
Υαμ
|
||
37
|
Chiniqu
|
Αν
|
Kyniqou
|
Αν
|
Κυνηγού
|
Υαμ
|
||
38
|
Zaqarena
|
Αν
|
Zaqarina
|
Αν
|
Ζαγάρενα
|
Υαμ
|
||
39
|
Chiefalonizzi
|
Αν
|
Kephalinou
|
Αν
|
Κεφαλινού
|
Βελ
|
||
40
|
Limni
|
Ap(K)
|
Loumi
|
Αρ
|
Λούμη
|
Βελ
|
||
41
|
Crissafa
|
Αρ
|
Chrissasou
|
AoflO
|
Khrysova
|
ΑΡ
|
ΧρύσοΒα
|
Βελ
|
Page 4 of 8
α. Ο συνολικός αριθμός κατοίκων για τα χωριά
που ανήκαν στις επαρχίες ή τα πριν βιλαέτια: Αρκαδίας, Ναβαρίνου και Εμηλακίων
υπολογίστηκε με μέσο οικογενειακό συντελεστή 4,75.
b. Στην απογραφή του 1920 η Άνω Λεντεκάδα αριθμεί μαζί με την Κάτω Λεντεκάδα 410 ψυχές, η τιμή εδώ είναι εικονική και καθορίστηκε αναλογικά ως προς τις επόμενες καταμετρήσεις.
c Συμπεριλαμβάνετε και ο πληθυσμός του μικροσυνοικισμού Τουλούπα Χάνι. d Μαζί με τον οικισμό Άγιοι Απόστολοι.
b. Στην απογραφή του 1920 η Άνω Λεντεκάδα αριθμεί μαζί με την Κάτω Λεντεκάδα 410 ψυχές, η τιμή εδώ είναι εικονική και καθορίστηκε αναλογικά ως προς τις επόμενες καταμετρήσεις.
c Συμπεριλαμβάνετε και ο πληθυσμός του μικροσυνοικισμού Τουλούπα Χάνι. d Μαζί με τον οικισμό Άγιοι Απόστολοι.
α/α
|
1801
|
1879
|
1889
|
1896
|
1907
|
1920
|
1928
|
1940
|
1951
|
1961
|
1971
|
1981
|
1991
|
2001
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
κάτοικοι
|
|
1
|
174
|
209
|
265
|
338
|
359
|
322
|
315
|
329
|
349
|
279
|
196
|
150
|
132
|
203
|
2
|
81
|
72
|
106
|
136
|
113
|
118
|
119
|
110
|
83
|
67
|
31
|
7
|
33
|
|
3
|
158
|
132
|
100
|
117
|
145
|
140
|
119
|
129
|
139
|
97
|
21
|
5
|
2
|
|
4
|
237
|
255
|
293
|
369
|
349
|
267
|
287
|
303
|
254
|
164
|
84
|
61
|
51
|
70
|
5
|
104
|
113
|
144
|
162
|
206
|
177
|
168
|
183
|
177
|
126
|
67
|
39
|
80
|
79
|
6
|
381
|
439
|
334
|
498
|
545
|
221
|
345
|
305
|
224
|
47
|
7
|
93
|
105
|
99
|
7
|
24
|
13
|
32
|
15
|
9
|
0
|
0
|
|||||||
8
|
281
|
342
|
344
|
362
|
415
|
164b
|
150
|
156
|
160
|
88
|
11
|
0
|
0
|
0
|
9
|
439
|
458
|
431
|
485
|
475
|
492
|
513
|
524
|
504
|
440
|
311
|
228
|
207
|
201
|
10
|
101
|
133
|
110
|
133
|
125
|
133
|
72
|
100
|
91
|
51
|
28
|
26
|
11
|
|
11
|
170
|
207
|
194
|
198
|
232
|
183
|
161
|
207
|
200
|
98
|
65
|
34
|
30
|
45
|
12
|
38
|
60
|
53
|
51
|
53
|
50
|
61
|
150
|
100
|
35
|
20
|
14
|
18
|
|
13
|
158
|
158
|
150
|
148
|
186
|
137
|
146
|
168
|
131
|
111
|
101
|
82
|
88
|
38
|
14
|
||||||||||||||
15
|
116
|
124
|
127
|
160
|
185
|
220
|
218
|
201
|
176
|
143
|
103
|
58
|
54
|
32
|
16
|
200
|
224
|
242
|
293
|
372
|
309
|
301
|
267
|
198
|
203
|
130
|
77
|
78
|
51
|
17
|
282
|
305
|
339
|
345
|
391
|
400
|
424
|
421
|
362
|
311
|
219
|
147
|
173
|
185
|
18
|
61
|
65
|
60
|
68
|
63
|
63
|
71
|
78
|
76
|
50
|
39
|
27
|
28
|
|
19
|
||||||||||||||
20
|
433
|
488
|
512
|
618
|
677
|
471
|
400
|
326
|
285
|
255
|
132
|
76
|
63
|
79
|
21
|
525
|
664
|
705
|
795
|
962
|
536
|
533
|
513
|
392
|
292
|
144
|
75
|
81
|
113
|
22
|
158
|
211
|
232
|
235
|
304
|
290
|
294
|
280
|
251
|
182
|
100
|
60
|
38
|
109
|
23
|
198
|
230
|
265
|
286
|
367
|
377
|
376
|
175
|
238
|
190
|
116
|
62
|
72
|
159
|
24
|
175
|
123
|
97
|
44
|
29
|
27
|
||||||||
25
|
278
|
335
|
217
|
210
|
293
|
247
|
224
|
220
|
207
|
182
|
176
|
117
|
90
|
199
|
26
|
130
|
174
|
180
|
171
|
155
|
182
|
168
|
142
|
114
|
69
|
50
|
|||
27
|
228
|
113
|
113
|
125
|
116
|
127
|
133
|
129
|
118
|
91
|
86
|
65
|
44
|
|
28
|
||||||||||||||
29
|
259
|
339
|
389
|
438
|
570
|
581
|
551
|
628
|
432
|
367
|
260
|
173
|
129
|
|
30
|
55
|
61
|
62
|
86
|
68
|
111
|
88
|
91
|
64
|
45
|
25
|
29
|
166
|
|
31
|
||||||||||||||
32
|
64
|
87
|
99
|
108
|
75
|
54
|
||||||||
33
|
79
|
115
|
125
|
132
|
130
|
109
|
91
|
122
|
111
|
92
|
67
|
29
|
21
|
85
|
34
|
106
|
141
|
121
|
129
|
159
|
162
|
159
|
163
|
146
|
132
|
92
|
60
|
49
|
|
35
|
164
|
210
|
256
|
290
|
347
|
331
|
293
|
311
|
296
|
264
|
173
|
89
|
76
|
118
|
36
|
155
|
214
|
204
|
246
|
254
|
256
|
386
|
247
|
216
|
186
|
166
|
110
|
107
|
156
|
37
|
154
|
159
|
151
|
177
|
182
|
169
|
140
|
160
|
161
|
135
|
90
|
75
|
||
38
|
112
|
150
|
174
|
196
|
244
|
247
|
236
|
223
|
245
|
118
|
175
|
134
|
115
|
108
|
39
|
263
|
362
|
382
|
352
|
431
|
480
|
480
|
470
|
464
|
401
|
286
|
250
|
191
|
129
|
40
|
215
|
313
|
279
|
261
|
319
|
316
|
288
|
294
|
285
|
286
|
177
|
115
|
121
|
121
|
41
|
55
|
62
|
87
|
126
|
132
|
119
|
122
|
124
|
103
|
54
|
19
|
44
|
14
|
|
6482
|
7550
|
7795
|
8847
|
10024
|
8550
|
8279
|
8402
|
7568
|
5898
|
3955
|
2729
|
2482
|
2545
|
Πίνακας 7α. Πληθυσμιακή εξέλιξη Κοντοβουνίων
1689-1851.
Page 5 of 8
Οι μεγαλύτερες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις στα
χωριά παρατηρούνται, όπως βλέπουμε, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 1940,
ενώ για το σύνολο των Κοντοβουνίων στο έτος 1907, με 10.024 ψυχές (πυκνότητα
45,3 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χλμ.), μια πληθυσμιακή πυκνότητα που είναι
τετραπλάσια αυτής του 1700 ή της αντίστοιχης σημερινής.
Page 6 of 8
Πιο κατανοητά, παρακολουθούμε την οικιστική
εξέλιξη, σε μια σειρά από τρεις χάρτες. Για τη σύνταξη τους χρησιμοποιήθηκαν οι
πιο αξιόλογες απογραφές: η απογραφή Grimani του 1700 (χάρτης 8) και η απογραφή
της γαλλικής Αποστολής του 1829 (χάρτης 9),
που επιπλέον καλύπτουν ολόκληρη την
Πελοπόννησο, κάτι που ενδεχομένως να φανεί χρήσιμο σε όποιον επιχειρήσει να καταπιαστεί
μελλοντικά με μια ευρύτερη γεωγραφικά θεώρηση της οικιστικής εξέλιξης στην
Πελοπόννησο.
Page 7 of 8
Τέλος, χρησιμοποίησα τη γενική απογραφή της
27ης Οκτωβρίου 1907262, γιατί εδώ συναντάμε την πιο μεγάλη ακμή των
Κοντοβουνίων (χάρτης 10).
Στους χάρτες σχεδιάστηκαν οι υψομετρικές καμπύλες
ανά 500 μ., ενώ με διάστικτη γραμμή η εκάστοτε διοικητική διαίρεση. Τα μεγέθη
των οικιστικών μονάδων έχουν διαφοροποιηθεί με βάση τον αριθμό των κατοίκων263.
Εκτός από τα χωριά για τα οποία γίνεται λόγος, στους χάρτες έχουν τοποθετηθεί
και όλοι οι γύρω οικισμοί που καλύπτουν το τετράπλευρο: Κυπαρισσία, Μουζούστα
(1930 Λεύκη), Ντάρα Πυλίας και Βασιλικό. Ειδικά στον χάρτη του 1700,
τοποθετήθηκαν από άλλη πηγή τα μοναστήρια και παλαιομονάστηρα της εποχής264.
Πέντε, μάλιστα, από τα οκτώ που συγκροτούσαν το μοναστικό δίκτυο των
Κοντοβουνίων, βρίσκονταν σε λειτουργία.
Αυτό που καταλαβαίνει κανείς με μια πρώτη
συγκριτική ματιά στους χάρτες, εκτός φυσικά από τη θεαματική πληθυσμιακή
αύξηση265, είναι νομίζω η σταθερότητα που εμφανίζει το οικιστικό
δίκτυο ως σύνολο στη διάρκεια των δύο αιώνων. Παρ' όλα αυτά οι οικιστικές
μεταβολές που παρατηρούνται δεν μας αφήνουν αδιάφορους καθότι:
α) Δημιουργούνται νέα χωριά, όπως το
Αληκοντούζι (Χ 5), το Καρβούνι, το Μαλίκι266 (1953 Πολυθέα), του
Μύρου ή τα λεγόμενα «Κάτου χωριά». Τα τελευταία, όπως είναι η Κάτω Λεντεκάδα
(1956 Ροδιά), το Κάτω Κοντογόνι (Χ 24) και η Κάτω Βούταινα (Χ 26), κάνουν την
εμφάνιση τους από τα μέσα του 19ου αιώνα. Το γεγονός αυτό, της πρώτης δηλαδή
διστακτικής μετακίνησης πληθυσμού από τα μητρικά χωριά σε κοντινά χαμηλότερα
υψόμετρα, αποτέλεσμα προφανώς του συνδυασμού της δημογραφίας και της
οικονομίας, αποτελεί τον προάγγελο, θα λέγαμε, του εποικισμού των πεδιάδων και
της εσωτερικής μετανάστευσης που θα ακολουθήσει αργότερα, και θα καθορίσει τις
οικιστικές εξελίξεις στον 20ό αιώνα266α.
β) Κάποια άλλα χωριά, όπως του Παπαγιώρη (Χ
28) και η Λαγκάδα (Χ 31) εξαφανίστηκαν πρώιμα (18ο αιώνα), όπως επίσης η
Καλοπαίδα (Χ 19) και η
Αναλυτή (Χ 14). Για τα δύο τελευταία πιστεύω
ότι ποτέ δεν υπήρξαν κανονικά χωριά· ήταν σκόρπιες αγροικίες με 4-5 οικογένειες
που δεν κατάφεραν να εξελιχθούν οικιστικά, εδώ απλώς τα αναφέρει η απογραφή
Grimani. Αλλα πάλι μικρά χωριά όπως η Πάνιτσα και το Ζαπάντι (Χ 32) άντεξαν
περισσότερο, κι' αυτά όμως θα ερημωθούν με τη σειρά τους αργότερα (19ο-20ό
αιώνα). Ένα τρίτο κύμα ερήμωσης πιο έντονο βρίσκεται σε εξέλιξη στις μέρες μας267.
Page 8 of 8
γ) Άλλες τέλος μεταβολές πραγματοποιούνται σε
μεγαλύτερους οικισμούς με εν δυνάμει αστικό χαρακτήρα. Η πολύ παλαιά Λιγούδιστα
(1212 Levou-dist)268 θα συνενωθεί με τη νεότερη Καβαλαριά,
απορροφώντας και το ακόμη νεότερο Τσιφλίκι, έτσι ώστε κατά το 1907
να αποτελεί μεγάλη κωμόπολη (2.887 κάτοικοι) που θα εξελιχθεί μετονομασθείσα
(1927) στη σύγχρονη πόλη της Χώρας. Η Αρκαδία πάλι, 11η σε μέγεθος κατά σειρά
ανάμεσα στις μοραΐτικες «πόλεις» του 1700269, έχοντας ξαναβρεί
αργότερα (1835) το προελληνικό της όνομα270, πρωτεύουσα του νομού
Τριφυλίας (1899-1909)271 με σαφέστερο αστικό χαρακτήρα, μοιάζει
αναπτυσσόμενη πολεοδομικά και, σε αντίθεση με την Λιγούδιστα, να διασπάται,
αφού όπως φαίνεται στον χάρτη του 1907 έχει εμφανιστεί δίπλα της (5.792
κάτοικοι) και νέος οικισμός με το όνομα: «Παραλία Κυπαρισσίας» (803 κάτοικοι).
258.ΓΔΠΕ, τ. 1Α (1973), σσ.
119-120.
259. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός (όπ. σημ. 142), σ. 165 χάρτης 6· ΜΜΕ, χάρτης 5-9- Λάμπρος, Απογραφή Μεθώνης (όπ. σημ. 246), πίν. 7.
259. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός (όπ. σημ. 142), σ. 165 χάρτης 6· ΜΜΕ, χάρτης 5-9- Λάμπρος, Απογραφή Μεθώνης (όπ. σημ. 246), πίν. 7.
260. Σακελλαρίου, Πελοπόννησος (όπ. σημ. 30),
σσ. 106-108, 255-259· Γενική Έφημερίς της Ελλάδος τον έτους 1828 (ανατ. Αθήνα
1987), αρ. 27 (σ. 111)· Α. Κυρκίνη-Κούτουλα, Η Οθωμανική διοίκηση στην Ελλάδα.
Η περίπτωση της Πελοποννήσου (1715-1821), Αθήνα 1996· στην σ. 22 αναφέρεται η
εμφάνιση του καζά των Εμπλακίων το 1786.
261. Στην ήδη δοσμένη βιβλιογραφία, να
προστεθεί: ΓΔΠΕ, τ. 1Α (1973), σσ. 32-34,41 (1829), τ. 1Β
(1974), σσ. 97-297 σποραδικά (1879-1907)· Μ. Φερέτος (επιμ.), Μεσσηνιακά
1969-70, Αθήνα 1972, σσ. 447 (1830), 330, 456, 443, 294, 270 (1846)· Σ.
Λουκάτος, Πολιτειογραφικά Κορώνης, Μεθώνης και Νεοκάστρου, 1830, Πρακτικά του
Β ' Τοπικού Συνεδρίου Μεσσηνιακών Σπουδών (= Πελ. Παρ. 10), 1984, σσ. 216, 219
σημ. 1· Μ. Χουλιαράκης, Εξελίξεις τοϋ πληθυσμού των αγροτικών περιοχών της
Ελλάδος, 1920-1981, Αθήνα 1988, σσ. 202-212, 522-527· ΚΕΔΚΕ, Στοιχεία συστάσεως
και εξελίξεως τών δήμων και κοινοτήτων. Νομός Μεσσηνίας, τ. 35, Αθήνα 1962
(απογραφές 1920-1951)· ΕΣΥΕ, Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την
απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991, Αθήνα 1994, σσ. 179-185- Α. Παναγούλιας,
Διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξη της Μεσσηνίας (1689-1991), Μεσσηνιακά
Χρονικά, τ. 1 (1999), σσ. 384-438.
262. ΓΔΠΕ, τ. 1Β (1974), σσ.
293-297.
263. Στις κλίμακες μεγέθους ακολουθώ τον
Βασίλη Παναγιωτόπουλο, Πληθυσμός (όπ. σημ. 142), σσ. 207-215, όπου εξετάζει το
territorio της Καρύταινας.
264.Το δίκτυο των μοναστηριών περιελάμβανε
στην περιοχή της Χριστιανουπόλεως τις εξής μονές: της Θεοτόκου Κατζημιγάδας (5
ιερωμένοι), τοϋ Τιμίου Προδρόμου εν τω Μυγκφ (4 ιερωμένοι και 3 υπηρέτες) και
τα παλαιομονάστηρα της Άγιας Μαρήνης Ραφτόπουλου, τοϋ Αγίου Νικήτα Σελά και τοϋ
Σωτήρος Χριστού Βαριμπόπης, βλ. Ντόκος, Εκκλησιαστική περιουσία (όπ. σημ. 77α),
BNJ, τ. 21, σσ. 149, 151, 165, 167, 168. Στην περιοχή της Ανδρούσης υπήρχαν οι
μονές: τοϋ Αγίου Γεωργίου στο Σαπρίκι (6 ιερωμένοι και 3 δόκιμοι), τό 'Ανδρών
μοναστήρι της Αγίας Μεταμορφώσεως (9 ιερωμένοι και 3 δόκιμοι) και τοϋ Άγιου
Ιωάννου τοϋ Θεολόγου στου Χαλβάτσου (γυναικείο), BNJ, τ. 21, σσ. 124, 125 και
τ. 22, σ. 347, 349, 368-373. Για το τελευταίο, βλ. Τ. Γριτσόπουλος, "Ιχνη
διακοσμήσεως τοϋ Ναοϋ τοϋ Αγίου Ιωάννου στό Κεφαλόβρυσο (Χαλβάτσο) Μεσσηνίας,
Πρακτικά τοϋ Γ' Τοπικού Συνεδρίου Μεσσηνιακών Σπουδών (= Πελ. Παρ. 18), 1991,
σσ. 42-48.
265.Από τα 80 χωριά που σημειώνω στον χάρτη
του 1700, τα 29 έχουν από 21-50 κατοίκους (ποσοστό 36,3%), τα 25: 51-100
(31,3%) και τα 12: 101-200 κατ. (15,0%). Το 1829 σημειώνω 88 χωριά, από τα
οποία τα 32 έχουν 51-100 κατ. (36,4%), τα 22: 21-50 (25,0%) και τα 19: 101-200
κατ. (21,6%). Το 1907 υπήρχαν 91 οικισμοί, οι 42 με 201-500 κατ. (46,2%), 24:
101-200 (26,4%) και 10:501-1.000 κατ. (11,0%).
266.Το 1699 απαντά ως τοπωνύμιο στο χωριό
Βαριπόμπη: Εις τοϋ Μαλίκη ομοίως, βλ. Ντόκος, Εκκλησιαστική περιουσία (όπ.
σημ. 77α), BNJ, τ. 21, σ. 168.
266α. Δ. Ψυχογιός, Συμβολή στη μελέτη των
δημογραφικών φαινομένων του 19ου αιώνα, στο βιβλίο του: Προίκες, φόροι, σταφίδα
και ψωμί. Οικονομία και οικογένεια στην αγροτική Ελλάδα του 19ου αιώνα, Αθήνα 21995,
σσ. 133 κ.εξ.· Β. Παναγιωτόπουλος, 'Αγροτική έξοδος και σχηματισμός της
εργατικής δύναμης στην ελληνική πόλη, στο ΕΜΝΕ, Νεοελληνική Πόλη. 'Οθωμανικές
κληρονομιές και ελληνικό κράτος, Αθήνα 1985, τ. 2, σσ. 521-531.
267. Τα
XX 2, 3, 7, 8, 12 έχουν εγκαταλειφθεί οριστικά· στο εγγύς μέλλον την ίδια τύχη
θα έχουν και τα XX 10, 11, 18,23,27,30,41.
268. Βλ. παραπάνω σ. 39 σημ. 176.
269. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός (όπ. σημ.
142), σ. 184 πίν. 22.
270. Βαγιακάκος, Κυπαρισσίας ονοματολογικά
(όπ. σημ. 97), σσ. 269-270.
271. Το 1833 συνεστήθη νομός Μεσσηνίας με
έδρα την Αρκαδία, το 1845 η έδρα μετατίθεται στην Καλαμάτα. Το 1899 ο νομός
διαιρέθηκε στους νομούς Τριφυλίας (επαρχίες Τριφυλίας και Ολυμπίας) και
Μεσσηνίας. Το 1909 καταργείται ο νόμος Τριφυλίας και απορροφάται από αυτόν της
Μεσσηνίας (έδρα η Καλαμάτα), ενώ το 1939 αποσπάται από τον τελευταίο, εκτός από
επτά κοινότητες (Απανωχώρια), η επαρχία Ολυμπίας προς χάριν του νομού Ηλείας.
Βλ. ΚΕΔΚΕ, Νομός Μεσσηνίας (όπ. σημ. 261), σσ. 5-6.
ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Article Index
Start https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html
Page 2......
https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=1
Page 3 ... https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=2
Page 4...
https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=3
Page 5...
https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=4
Page 6 https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=5
Page 7...
https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=6
Page 8 https://www.dimos-pylou-nestoros.gr/dimos/medieval-messinia/residential-development-messinia-midieval.html?page=7
VIDEO για
τη Χώρα Τριφυλίας,
η Χώρα του Νέστορος .....